Đại học Quốc gia Hà Nội có 02 Trường Trung học Phổ thông (THPT) chuyên là trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên thuộc trường Đại học Khoa học Tự nhiên gồm có 5 khối: Toán học, Tin học, Vật lý, Hóa học, Sinh học; trường THPT chuyên Ngoại ngữ thuộc trường Đại học Ngoại ngữ với 6 thứ tiếng: Anh, Nga, Pháp, Trung, Đức, Nhật. Cả hai trường THPT chuyên đều được tuyển sinh trong toàn quốc.

"Nhân tài là nguyên khí quốc gia". Việc phát hiện, đào tạo, sử dụng người tài luôn luôn là điều quan tâm của các nhà lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng là người đầu tiên đề xuất việc thành lập các lớp đào tạo học sinh năng khiếu. Các thành tích đào tạo của các khối Chuyên Tổng hợp, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội), Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội (nay là Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội) hay của nhiều tỉnh trên khắp đất nước trong các kỳ thi quốc tế hay sự trưởng thành của nhiều thế hệ học sinh các trường chuyên trong hơn 50 năm qua là các ví dụ minh họa có sức thuyết phục nhất cho một quyết định đúng, sáng tạo, độc đáo sống mãi cùng với thời gian, và các thành tích trên sẽ minh hoạ một phần không nhỏ cho tầm quan trọng của chính sách đào tạo nhân tài Quốc gia đang được Đảng ta đề xuất và thực hiện.

1. Lịch sử hình thành các trường THPT chuyên trong ĐHQGHN

Trường THPT Chuyên Ngoại ngữ khởi đầu là khối phổ thông chuyên ngoại ngữ thuộc Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội được thành lập theo quyết định số 488/KH ngày 21/6/1969 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Trường được chính thức thành lập theo Điều lệ Trường của Bộ Giáo dục và Đào tạo tại quyết định số 1844/QĐ-UBND ngày 20 tháng 4 năm 2009 của UBND thành phố Hà Nội. Theo quyết định này, trường THPT Chuyên Ngoại ngữ thuộc hệ thống các trường công lập nằm trên địa bàn thành phố Hà Nội. Trường chịu sự quản lý của Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQG Hà Nội về tổ chức, nhân sự, cơ sở vật chất và tài chính, chịu sự quản lý của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội về chương trình, kế hoạch giảng dạy, thi tốt nghiệp THPT và cấp bằng tốt nghiệp.

Tháng 9 năm 1965, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định giao nhiệm vụ phát hiện và đào tạo học sinh năng khiếu Toán học bậc THPT cho Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Cũng từ đó, các lớp chuyên Toán, Vật lý, Tin học, Hóa học và Sinh học của trường dần dần được hình thành và phát triển. Đến năm 1998, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên đã có 4 khối THPT chuyên thuộc các khoa Toán - Cơ - Tin học, Vật lý, Hóa học, Sinh học của trường. Đến năm 2010, phù hợp với chiến lược phát triển hệ thống các trường THPT chuyên của Chính phủ, Trường THPT chuyên KHTN được thành lập (trên cơ sở thống nhất các Khối THPT chuyên của trường) theo Quyết định số: 2695/QĐ-UBND ngày 14/6/2010 của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố Hà Nội.

2. Thành tích đào tạo THPT chuyên

Trường THPT chuyên Ngoại ngữ và trường THPT chuyên KHTN đã trở thành cái nôi phát hiện và bồi dưỡng học sinh năng khiếu của cả nước. Thương hiệu và uy tín của hai trường ở trong và ngoài nước được khẳng định bởi chất lượng đào tạo. Học sinh của hai trường thực sự đóng vai trò nòng cốt của các đội tuyển học sinh giỏi quốc gia, đội tuyển quốc gia đi thi Olympic quốc tế. Nhiều học sinh đã đạt giải cao trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, hai lần đoạt huy chương vàng, bạc trong kỳ thi Olympic quốc tế. Một số học sinh sau này đã trở thành những nhà khoa học nổi tiếng. Đây còn là nguồn cung cấp sinh viên xuất sắc cho các trường đại học nổi tiếng trong và ngoài nước, cho các chương trình đào tạo tài năng, chất lượng cao. Những năm gần đây, kể từ khi thực hiện ba chung trong kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng hệ chính quy, Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên và THPT Chuyên ngoại ngữ luôn đứng đầu cả nước về kết quả tham dự kỳ thi của học sinh. Thành tích đào tạo học sinh giỏi cụ thế như sau:

2.1. Trường THPT chuyên KHTN

Môn Toán học:

Suốt từ năm 1974 đến nay, các học sinh của Khối chuyên Toán, Khoa Toán, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội đều là các thành viên nòng cốt của đội tuyển quốc gia tham dự Olympic Toán quốc tế. Các học sinh của khối đã đoạt 72 Huy chương Olympic Toán quốc tế trên tổng số 237 Huy chương của cả nước, trong đó có 27 Huy chương Vàng trên 60 Huy chương Vàng của Việt Nam. Trong các kỳ thi Olympic Toán quốc tế, có nhiều học sinh của khối dự thi hai năm liền đều đạt Huy chương Vàng như Ngô Bảo Châu, Đào Hải Long, Ngô Đắc Tuấn, Lê Hùng Việt Bảo và Nguyễn Thế Hoàn và có những học sinh đã đạt điểm tuyệt đối 42/42 như Ngô Bảo Châu, Đỗ Quốc Anh và Lê Hùng Việt Bảo. Nhiều học sinh của khối tham dự các kỳ thi Olympic Toán quốc tế nay đã trở thành các nhà khoa học, chuyên gia trên thế giới như Đàm Thanh Sơn đạt Huy chương Vàng Olympic Toán quốc tế năm 1984 nay là Giáo sư Vật lý tại Khoa Vật lý, Trường Đại học Chicago ở Hoa Kỳ; Ngô Bảo Châu đạt Huy chương Vàng Olympic Toán các năm 1988 và 1989 hiện đang là Giáo sư Toán học tại Khoa Toán của Trường Đại học Chicago, Hoa Kỳ, đồng thời là Giám đốc khoa học Viện nghiên cứu cao cấp về Toán của Việt Nam. Đặc biệt năm 2010, GS. Ngô Bảo Châu đã đạt giải thưởng cao quý nhất cho những người làm Toán trên thế giới đó là Huy chương Fields.

Môn Vật lý:

Bắt đầu từ năm 1995, học sinh Khối chuyên Vật lý thường chiếm tỉ lệ đa số trong đội tuyển học sinh Việt Nam tham dự Olympic Vật lý quốc tế. Đặc biệt năm 1999, cả 5 học sinh của đội tuyển Vật lý Việt Nam tham gia kỳ thi Olympic Vật lý quốc tế tại Italia đều là của khối. Các năm 2001 và 2005 có 4 học sinh Khối chuyên Vật lý được chọn vào đội tuyển quốc gia. Nhiều học sinh chuyên Lý là thành viên đội tuyển Vật lý quốc gia, tham dự Olympic Vật lý quốc tế hai lần (năm lớp 11 và lớp 12) như: Trần Thế Trung, Nguyễn Đức Trung Kiên, Bùi Văn Điệp, Đặng Ngọc Dương, Đỗ Hoàng Anh. Đặc biệt, phải kể đến thành tích của em Trần Thế Trung (Nauy, 1996) nhận Huy chương Vàng và trước đó, năm 1995, khi đang là học sinh lớp 11 em đã nhận giải thưởng đặc biệt cho 1 bài thi lý thuyết xuất sắc nhất trong Olympic Vật lý quốc tế tổ chức tại Australia. Em Nguyễn Bảo Trung với chuỗi thành tích liên tiếp trong năm 2001: giải Nhất quốc gia, Huy chương Bạc Olympic Châu Á, Huy chương Vàng Olympic Vật lý quốc tế và nay đang là cán bộ giảng dạy của nhà trường. Em Đặng Ngọc Dương 3 lần lên nhận giải tại Bali (Indonesia, 2002): đạt Huy chương Vàng; thí sinh đạt tổng điểm cao nhất; thí sinh có bài thi thực nghiệm xuất sắc nhất. Em Đỗ Hoàng Anh, người được mệnh danh là “Vua huy chương” vì trong hai năm 2007 và 2008 đã đạt giải Nhất và giải Nhì quốc gia, đồng thời hiện đang nắm giữ kỷ lục Việt Nam về số lần dự thi Olympic Vật lý Châu Á và quốc tế với 4 lần đi thi, đạt 2 Huy chương Vàng, 1 Huy chương Bạc và 1 Huy chương Đồng. Đến nay Khối chuyên Vật lý đã đạt được 58 giải trong các kỳ thi Olimpic Vật lý quốc tế và Châu Á, gồm 8 Huy chương Vàng, 23 Huy chương Bạc và 27 Huy chương Đồng.

Môn Hóa học:

Năm 1996, đoàn học sinh Việt nam lần đầu tiên tham dự kỳ thi Olympic Hoá học tại Matxcova, từ đó đến nay các học sinh Khối chuyên Hoá đã đạt được 12 Huy chương Vàng (trong tổng số 22 Huy chương Vàng của Việt Nam), 9 Huy chương Bạc và 3 Huy chương Đồng tại các kỳ thi Olympic Hóa học quốc tế. Đặc biệt có em Vũ Minh Châu, Đinh Quang Hiếu và Phạm Đức Anh hai năm liền đạt Huy chương Vàng.

Môn Tin học:

Kể từ khi tham gia Olympic Tin học quốc tế lần đầu tiên năm 1989 các học sinh Khối chuyên Toán và sau là Khối chuyên Toán - Tin đã mang về cho đất nước 46 Huy chương trong các kỳ thi Olympic Tin học quốc tế, trong đó có 8 Huy chương Vàng. Đặc biệt, Nguyễn Ngọc Huy đã hai lần đạt Huy chương Vàng các năm 1999 tại Thổ Nhĩ Kỳ và năm 2000 tại Trung Quốc, Phan Đức Nhật Minh một lần Huy chương Bạc và một lần Huy chương Vàng và Phạm Bảo Sơn hai lần đạt Huy chương Bạc. Năm 2003 và 2015 toàn bộ đội tuyển Việt Nam dự thi Olympic Tin học tại Hoa Kỳ và Kazakhstan đều là học sinh của lớp chuyên Tin của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên và đều được giải.

Môn Sinh học:

Các lớp chuyên trẻ nhất trong Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên là chuyên Sinh học, năm 1998 Khối chuyên Sinh học được thành lập và là một bộ môn của Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên. Tuy là một khối chuyên mới thành lập, nhưng các học sinh của khối cũng đã đạt được nhiều thành tích vẻ vang. Từ năm 2001 đến nay các học sinh Khối chuyên Sinh học đã mang về cho khối 15 Huy chương Olympic Sinh học quốc tế (2 Huy chương Vàng, 2 Huy chương Bạc và 11 Huy chương Đồng). Đặc biệt học sinh Nguyễn Phương Thảo đã giành Huy chương Bạc năm 2017 và Huy chương Vàng 2018 với số điểm cao nhất –The first Winner của Cuộc thi IBO 2018 tại Iran.

THÀNH TÍCH THI OLYMPIC QUỐC TẾ CỦA HỌC SINH TRƯỜNG THPT CHUYÊN KHOA HỌC TỰ NHIÊN 

2.2. Trường THPT chuyên Ngoại ngữ:

Hơn 50 năm qua, Khối PTCNN đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao là đào tạo những học sinh bậc THPT giỏi về ngoại ngữ trên cơ sở vững vàng các bộ môn văn hóa phổ thông để tiếp tục đào tạo thành những cán bộ giỏi về ngoại ngữ cho mọi chuyên ngành, mọi lĩnh vực văn hóa xã hội và kinh tế của đất nước.

Trường THPT chuyên Ngoại ngữ đã trở thành một địa chỉ tin cậy và hấp dẫn đối với học sinh và phụ huynh học sinh khắp mọi miền (Trường THPT chuyên Ngoại ngữ tuyển học sinh trên toàn quốc). Qua hơn 50 năm xây dựng và trưởng thành, đơn vị đã không ngừng phát triển về quy mô, số lượng và đặc biệt là chất lượng đào tạo. Năm học 1969 - 1970 khi mới thành lập, chỉ có 2 lớp và 105 học sinh. Đến nay, trường THPT chuyên Ngoại ngữ đã phát triển thành 48 lớp với 2.085 học sinh chuyên 6 thứ tiếng: Anh, Nga, Pháp, Trung, Đức, Nhật, Hàn.

Trong 6 lần tham gia cuộc thi ngoại ngữ quốc tế (Olympic Tiếng Nga) tổ chức tại Matxcơva đã đạt 13 huy chương (vàng và đồng). Tính đến năm 2018, học sinh của Trường THPT chuyên Ngoại ngữ đã giành 2 giải Nhì toàn đoàn, 1 giải Nhì và 1 giải Ba cá nhân tại vòng chung kết cuộc thi Quốc tế Nhịp cầu Hán ngữ.

Từ năm 1989 (khi Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức vòng chung khảo Học sinh giỏi quốc gia các môn ngoại ngữ), học sinh của trường đã đạt 591 giải học sinh giỏi quốc gia về 3 môn ngoại ngữ là: Tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Pháp.

Hàng năm học sinh khối 12 có tỷ lệ đỗ tốt nghiệp THPT là 100%, đỗ vào các trường đại học là 98-100% (3 năm gần đây là 100%). Nhiều năm trường có học sinh đạt điểm thủ khoa toàn quốc trong kỳ thi tốt nghiệp THPT, trong số đó có nhiều học sinh của trường được nhận Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. Nhiều em đỗ thủ khoa vào các trường đại học như: Đại học Ngoại thương, Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học An ninh, Học viện Tài chính - kế toán, Đại học Ngoại ngữ… Các em đã được đào tạo tiếp ở các trường Đại học để trở thành những cán bộ, giáo viên giỏi cho trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN và các trường đại học khác, cho các ngành Ngoại giao, Ngoại thương, Quân đội, Công an, cho các cơ quan Báo chí và các lĩnh vực khác trong cả nước. Hiện nay có khoảng 150 cán bộ giảng viên của Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN là cựu học sinh của Trường THPT chuyên Ngoại ngữ.

Học sinh Trường THPT chuyên Ngoại ngữ không những học giỏi mà còn được giáo dục toàn diện về đạo đức, lối sống thông qua nhiều chương trình hoạt động ngoại khoá có qui mô và ý nghĩa giáo dục lớn. Nhiều học sinh đạt được các giải cao trong các cuộc thi “Đường lên đỉnh Olympia”, “Khám phá thế giới Computer”… do VTV tổ chức, các giải về thơ của các báo, các giải cao trong các cuộc thi TDTT của Trường Đại học Ngoại ngữ và Đại học Quốc gia Hà Nội. Nhiều em được tham gia các chương trình giao lưu Quốc tế do Trung ương Đoàn và Bộ Giáo dục tổ chức.

2.3.   Khen thưởng

Trường THPT chuyên Khoa học tự nhiên:

Với các thành tích đã đạt được, nhiều đơn vị thuộc trường THPT chuyên được Đảng và Nhà nước trao tặng các phần thưởng cao quý.

- Bộ môn chuyên Toán, Bộ môn chuyên Tin học (Khối chuyên Toán - Tin trước đây) được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba (1985), Huân chương Lao động hạng Nhì (1995), Huân chương Lao động hạng Nhất (2000), Huân chương Độc lập hạng Ba (2005), Đơn vị Anh hùng Lao động năm 2005, Huân chương Độc lập hạng Nhì năm 2015.

- Bộ môn chuyên Vật lý (Khối chuyên Vật lý trước đây) được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba (2000), Huân chương Lao động hạng Nhì (2005),

- Bộ môn chuyên Hóa học (Khối chuyên Hóa học trước đây) được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba (2000), Huân chương Lao động hạng Nhì (2017).  

- Bộ môn chuyên Sinh học (Khối chuyên Sinh học trước đây) được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba (2018).  

Trường THPT chuyên Ngoại ngữ:

- Năm 1994 đơn vị được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Ba, năm 1999 được tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Nhì, Huân chương Lao động Hạng Nhất năm 2004, Huân chương Độc lập hạng Ba năm 2014.

- 33 cán bộ được nhận "Huy chương vì sự nghiệp giáo dục";

- 04 GV được Nhà nước phong tặng danh hiệu "Nhà giáo ưu tú";

- 06 giáo viên được tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Ba;

- 12 giáo viên được tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ;

- 15 giáo viên được tặng Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo;

- 68 giáo viên được nhận Bằng khen của Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội;

- Là đơn vị liên tục được công nhận là Tập thể Lao động xuất sắc cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, Cờ thi đua của Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2018.

THÀNH TÍCH THI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA CỦA HỌC SINH TRƯỜNG THPT CHUYÊN NGOẠI NGỮ

STT	Thời gian	Môn	Giải học sinh giỏi quốc gia
			Nhất	Nhì	Ba	K. khích	Tổng
1	2004-2012	Tiếng Anh	2	23	44	06	75
2	2004-2012	Tiếng Nga	03	08	06	05	22
3	2004-2012	Tiếng Pháp	03	17	19	19	58
4	2008-2012	Tiếng Trung	0	09	10	12	31

Năm 2018 là năm thứ 4 Nhà trường có học sinh tham gia kỳ thi Học sinh Giỏi khu vực Duyên hải và Đồng bằng Bắc bộ và đạt 2 huy chương Vàng, 9 huy chương Bạc, 7 huy chương Đồng và 5 giải Khuyến khích. Giai đoạn 2014 – 2018, học sinh của Trường đã 119 huy chương và giải thưởng từ cuộc thi này, trong đó có 20 huy chương Vàng, 43 huy chương Bạc, 27 huy chương Đồng và 29 giải Khuyến khích.

>>> Xem thêm thông tin tại website của:

- Trường Trung học Phổ thông chuyên Tự nhiên

- Trường Trung học Phổ thông chuyên Ngoại ngữ