Kính thưa anh linh cố giáo sư viện sĩ Nguyễn Văn Đạo

Kính thưa các vị khách quý, các thầy các cô và các đồng nghiệp

Kính thưa thân quyến, gia đình cố giáo sư Nguyễn Văn Đạo

Kính thưa các quý vị

Hôm nay chúng ta cùng nhau có mặt ở đây để tưởng nhớ về ông, người thầy lớn, giáo sư viện sĩ Nguyễn Văn Đạo. Chúng ta kỷ niệm 10 năm ông tạm biệt chúng ta, rời thế giới tạm gửi này về với thế giới bản thể vĩnh hằng. Chúng ta cùng hồi tưởng lại dáng hình, cử chỉ và giọng nói của Ông, cùng sống lại những cảm giác gần gũi thân thương với Ông, và chúng ta cùng  suy nghĩ và bàn tiếp về những điều mà Ông đã từng nghĩ, từng ấp ủ và từng quyết liệt để hiện thực hóa nó:  vấn đề tự chủ đại học.

Kính thưa các quý vị

GS.VS Nguyễn Văn Đạo sinh ra và lớn lên ở vùng quê Đất Tổ giàu truyền thống lịch sử và văn hóa. Với khả năng bẩm sinh ưu trội, thông qua quá trình học và tự học không ngừng đã từng bước trưởng thành, trở thành một nhà khoa học xuất sắc, một nhà quản lý có uy tín cao trong cộng đồng khoa học và giáo dục đại học Việt Nam.

Cuộc đời và sự nghiệp của GS Nguyễn Văn Đạo gắn bó chặt chẽ, đồng hành với những bước chuyển lớn của lịch sử dân tộc, lịch sử nền giáo dục, khoa học cách mạng của nước ta trong nửa cuối thế kỷ XX. Giáo sư đã đảm nhiệm nhiều trọng trách tại các cơ quan khoa học, giáo dục, đào tạo. Ông là Viện trưởng sáng lập của Viện Cơ học, Tổng Biên tập đầu tiên của Tạp chí Cơ học, Chủ tịch Hội Cơ học Việt Nam, Giám đốc sáng nghiệp Đại học Quốc gia Hà Nội. Nhiều giải thưởng và danh hiệu cao quý đã được trao cho ông: Nhà nước phong học hàm Giáo sư và trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về lĩnh vực Khoa học - Công nghệ, Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Tiệp Khắc, Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới thứ ba, Viện Hàn lâm Khoa học Ucraina và Viện Hàn lâm Khoa học Châu Âu. Tất cả những điều đó đã khẳng định rằng: GS.VS Nguyễn Văn Đạo, như đánh giá của một Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Ucraina: Không chỉ tiêu biểu cho nền khoa học Việt Nam mà còn là đại diện chân chính cho đất nước mình trong nền khoa học thế giới. 

Kính thưa các vị đại biểu, khách quý !

Các nhà lãnh đạo Đảng và Chính phủ những năm đầu thập kỷ 90 với tầm nhìn xa và khát vọng đưa đại học nước nhà sánh vai với năm châu đã quyết tâm xây dựng mô hình ĐHQG, trong đó có Đại học Quốc gia Hà Nội, coi đây là một giải pháp đột phá để phát triển giáo dục đại học. Mô hình đã được xác lập và khởi động, thực thể ĐHQGHN đã ra đời, và GS. VS Nguyễn Văn Đạo cùng các cộng sự của ông là những người khởi dựng phần linh hồn cho nó, linh hồn đó mang tên TỰ CHỦ ĐẠI HỌC.

Kính thưa các quý vị

Tại sao chúng ta lại đặt vấn đề thảo luận về quản trị đại học, trong đó vấn đề trung tâm là tự chủ đại học để kỷ niệm về GS. Nguyễn Văn Đạo, bởi vấn đề hết sức hệ trọng, bởi đó chính là lý do ra đời của ĐHQGHN, là đóng góp của GS. Nguyễn Văn Đạo, là vấn đề mà Ông khởi động nó từ 20 năm về trước, nhưng tới ngày hôm nay nó vẫn đang là vấn đề nóng. Nó hiện đang là tâm điểm của vấn đề thảo luận cho sự đổi mới và phát triển giáo dục đại học hôm nay và tương lai. Cả sự tồn tại trước mắt cũng như tương lai của ĐHQGHN cũng đang gắn liền với vấn đề này. ĐHQGHN đã ra đời và phát triển tạo dựng được những thành tựu ban đầu nhờ có được quyền tự chủ ở mức độ nhất định. Bản thân tự chủ đại học là một giá trị, cũng giống như tự do, bình đẳng là những giá trị. Mà giá trị thì tự nó sức sống mạnh mẽ. Những gì mà ĐHQGHN có được ngày hôm nay, phần quan trọng do các quyền tự chủ đem lại. Những gì mà chúng ta còn vướng hôm nay, cũng liên quan tới những cách hiểu và đối đãi khác nhau của các nhà quản lý, của xã hội, của đồng nghiệp đối với mô hình đại học tự chủ ĐHQGHN của chúng ta.

Tự chủ đại học là tính độc lập và quyền tự quyết, tự chịu trách nhiệm trước xã hội của một đại học trên các phương diện về học thuật (gồm cả nghiên cứu và đào tạo), về phương diện quản trị điều hành và về  tài chính. Nó gắn với tự do học thuật, phát triển học thuật, gắn với đào tạo để phát triển con người, phát triển năng lực sáng tạo, để cung cấp nhân lực chất lượng cao, tạo dựng tầng lớp trí thức . Tự chủ đại học = Tự do học thuật + quản trị ưu việt + tài chính làm nền cho tri thức và phát triển. Vấn đề tự chủ của đại học, không phải là mới trên thế giới, GS. Nguyễn Văn Đạo cũng không phải người phát kiến ra nó, nhưng ông là người dũng cảm và sáng suốt lựa chọn, tâm đắc, tiên phong triển khai hiện thực hóa ở VN.  Cái mới bao giờ cũng nhiều chông gai thử thách, GS chính là người đã dẫn dắt ĐHQGHN vượt qua chông gai thử thách buổi ban đầu để không ngừng trưởng thành.

Chính từ quá trình kiên định mục tiêu tự chủ, vượt qua khó khăn, ta thấy ở Ông sáng lên tinh thần và giá trị cao đẹp của người trí thức trong thời đại mới. Đó là tầm nhìn vượt trước thời đại, là bản lĩnh, là chí lớn dấn thân, là kiên định không gì lay chuyển với mục tiêu lớn đã lựa chọn, đó là điều mà các thế hệ trí thức ngày nay và những người lãnh đạo của ĐHQGHN và các đại học tự chủ ngày nay phải học tập, phải kế thừa. Tự chủ đại học chỉ phát huy được giá trị, chỉ đưa đại học đi đúng hướng khi nó có được những lực lượng điều hành, những người chủ nhân của các đại học đó phù hợp và nhận thức rõ được trách nhiệm của mình.  Tự chủ phải đi với trách nhiệm giải trình, trách nhiệm xã hội và hơn hết là tinh thần tự nhiệm của bậc sĩ phu.

Hôm nay chúng ta tổ chức kỷ niệm 10 năm mất của GS VS Nguyễn Văn Đạo, đúng vào dịp kỷ niệm ngày thành lập ĐHQGHN 10/12 (10/12/1993-10/12/2016). Đây là dịp chúng ta cùng trao đổi và nhận thức tiếp, mới hơn và sâu hơn về về vấn đề tự chủ đại học, nghĩ tiếp về con đường phát triển ĐHQGHN, về những việc cần làm, là nhận thức những khó khăn thách thức còn chờ phía trước. Đọc lại và suy ngẫm về những bài viết của GS Nguyễn Văn Đạo, là chúng ta có thể tự thức tỉnh thêm nhiều điều về công việc lãnh đạo ĐHQGHN và việc phát triển đại học định hướng nghiên cứu. Và hội thảo hôm nay cần phải làm sống lại và mạnh mẽ thêm những quan điểm chỉ đạo, những giá trị và tinh thần của tự chủ đại học chân chính.

Ngày nay, chúng ta đang đứng trước nhiều thách thức lớn, những thách thức phi truyền thống. Với ĐHQGHN, xã hội hóa giáo dục và nghiên cứu khoa học là hết sức cần thiết, đưa sản phẩm đào tạo gia nhập thị trường lao động là tất yếu, nhưng cần đề phòng khả năng học cung ĐHQGHN thành một trường nghề, hay một trung tâm thương mại lớn có đủ hàng hóa liên  ngành… Chúng ta cần đào tạo các ngành nghề có thể thu học phí cao đủ bù đắp cho các chi phí đào tạo, nhưng lại không được lãng quên phát triển các cơ bản, những lĩnh vực cần vun đắp cho sáng tạo. Sự hài lòng của nhà tuyển dụng là cực quan trọng nhưng không phải là tất cả. Sinh viên ra trường làm được ngay một cách thành thục nghề được đào tạo là cần, nhưng họ không phải là những người thợ. Chúng ta cần phát triển bản thân họ bằng nền giáo dục khai phóng, bằng tự do học thuật và môi trường giáo dục mang tính nhân văn và thẩm mỹ cao đẹp. Đó mới là giá trị đích thực của đại học, mục tiêu chân chính của tự chủ đại học. 

Thời kỳ nhận đường và dấn thân của GS có những khó khăn của thời kiến tạo, thời ấy cần cương quyết, quả cảm và trí tuệ. Thời phát triển bứt phá, đổi mới và vượt qua thách thức mới cũng cần những bản lĩnh không kém.

Kính thưa các quý vị

Cách đây ít phút, chúng ta vừa làm nghi lễ tưởng niệm và an tượng GS. Nguyễn Văn Đạo, phía trước hội trường lớn nhất mang tên Ông. Bức tượng là một phần thể hiện sự tưởng nhớ, tri ân và tôn vinh Ông, bởi những đóng góp của ông cho học thuật, cho giáo dục của ĐHQGHN và cho quốc gia, nhưng phần quan trọng là chúng ta tôn vinh một nhân cách. Chúng ta tôn vinh GS. Nguyễn Văn Đạo, người mở nền tự chủ đại học là tôn vinh một giá trị. Chúng ta dựng tượng ông để lớp lớp các thế hệ các nhà khoa học, các cán bộ và sinh viên được thấy bóng hình để lại của vị danh sư.

Mong anh linh của giáo sư an lạc vĩnh hằng !

Xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới GS. Trần Thị Kim Chi, phu nhân của cố giáo sư Nguyễn Văn Đạo. Trong công lao của GS. Nguyễn Văn Đạo đối với việc xây dựng và phát triển ĐHQGHN có phần đóng góp của GS. Trần Thị Kim Chi. Cô cũng chính là người đã bảo lưu nhiều tài liệu quý giá về giáo sư và chia sẻ những ký ức và thông tin quan trọng có liên quan tới cuộc đời, sự nghiệp của GS. Nguyễn Văn Đạo, tới một phần  lịch sử của ĐHQGHN cho chúng ta hiện nay.

Xin cảm ơn các quý vị đã tới tham dự buổi lễ và hội thảo ngày hôm nay !

Kính chúc các quý vị đại biểu, các vị khách quý, các nhà giáo, nhà khoa học cùng thân quyến gia đình cố GS.VS Nguyễn Văn Đạo sức khỏe, hạnh phúc và thành công !

Chúc Hội thảo của chúng ta thành công tốt đẹp !

Trân trọng cảm ơn !